امپراتوری هخامنشی

امپراتوری هخامنشی به عنوان اولین امپراتوری پارسی شناخته شده است. این امپراتوری در جایی که امروزه ایران خوانده می‌شود، بر گستره وسیعی از غرب آسیا، جنوب اروپا و شمال آفریقا در دوره بین سال‌های 550 و 330 پیش از میلاد حکومت می‌کرد.
کورش کبیر امپراتوری هخامنشی را در سال 550 پیش از میلاد و پس از غلبه بر ماد تاسیس کرد. او لیدی‌ها و بابلیان را شکست داد و در طول مسیر خود یهودیان را از اسارت بابلیان رهانید. کوروش شروع به ایجاد یک دولت چند قومی بسیار متمرکز کرد و جانشینان او به روش وی ادامه دادند.
امپراتوری هخامنشی برای حاکمیت بر مردمان خود از زبان‌های مختلفی استفاده می‌کرد، اما هخامنشیان در حدود سال 500 پیش از میلاد از زبان آرامی به عنوان زبان میانجی در سراسر امپراتوری خود سود جستند. بخش‌های مختلف امپراتوری نه تنها به واسطه این زبان، بلکه توسط جاده‌های رونق توسعه یافته و نوعی خدمات پستی به یک ‌دیگر پیوند خوردند. اگر چه حاکمان زرتشتی بودند، اما مدارای مذهبی را در پیش گرفته و به افراد خود اجازه دادند تا عباداتشان را به روش خود ادامه دهند. این مدارا در فرامین کورش آشکار است که به یهودیان اجازه داد تا معبد دوم خود را در اورشلیم بسازند. پس از آن، داریوش بزرگ فرمان داد تا خزانه هخامنشی برای تکمیل معبد مبلغی پرداخت کند.
نقشه امپراتوری هخامنشی پارس در گسترده‌ترین اندازه خود، حدود سال 490 پیش از میلاد، در زمان حکومت داریوش بزرگ
پسر کورش کمبوجیه دوم موفق به فتح مصر در سال 525 پیش از میلاد شد، اما سه سال بعد در راه بازگشت به پارس درگذشت. فردی به نام گئومات ادعا کرد که برادر کمبوجیه است و برای هفت ماه تاج و تخت را به دست گرفت. او در کودتایی که توسط اشراف زاده‌ای به نام داریوش در سال 522 پیش از میلاد ترتیب داده شده بود، سرنگون شد. داریوش بزرگ حاکم جدید شد و (حکومت بین سال‌های 522-486 پیش از میلاد) قدرت هخامنشی را به بالاترین اندازه خود رساند.
داریوش پایتخت با شکوه تخت جمشید را ساخت و نیز آغازگر جنگ‌های یونانی-پارسی بود که بین سال‌های 499-449 پیش از میلاد ادامه یافت. خشایارشا اول (حکومت بین سال‌های 486-465 پیش از میلاد)، پسر داریوش، وعده داد تا به شورش‌های یونان پایان دهد، اما او نیز حتی با یک ناوگان تهاجمی عظیم قادر به غلبه بر مقاومت یونانیان نبود.
در طول 100 سال بعدی، امپراتوری هخامنشی شاهد شکوفایی دستاوردهای فرهنگی و مبارزات خونین بر سر جانشین تاج و تخت بود. قدرت متزلزل هخامنشی تا چهار سال در برابر حملات اسکندر کبیر مقدونی دوام آورد، اما در سال 331 پیش از میلاد اسکندر سپاه داریوش سوم را در نبرد گوگمل در هم شکست. داریوش هم توسط یکی از مردان خود کشته شد. در سال بعد تخت جمشید و شوش تسلیم الکساندر شدند و این پایان امپراتوری هخامنشی بود.